Jaką funkcję pełnią w organizmie człowieka tłuszcze? Jak wygląda proces ich trawienia? I którego rodzaju tłuszczów niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania nie jesteśmy produkować sami?
Tłuszcze, czyli lipidy, zbudowane są z glicerolu i kwasów tłuszczowych. Stan skupienia tłuszczów zależy od rodzaju kwasów tłuszczowych, z których są zbudowane. Tłuszcze stałe zbudowane są z kwasów tłuszczowych nasyconych, czyli takich, które w swoim łańcuchu węglowodorowym zawierają tylko wiązania pojedyncze pomiędzy atomami węgla. Tłuszcze ciekłe zbudowane są z kolei z kwasów tłuszczowych nienasyconych, czyli takich, w których występuję jedno lub więcej wiązań podwójnych.
Lipidy pełnią w organizmie funkcje energetyczną, stanowią ważny składnik błon komórkowych, stabilizują narządy wewnątrz organizmu, pełnią funkcje termoizolacyjne oraz biorą udział w syntezie związków biologicznie czynnych. Lipidy są nośnikiem rozpuszczalnych w nich witamin A, D, E i K. Tłuszcze są najbardziej energetycznym składnikiem odżywczym. 1 gram tłuszczów dostarcza aż 9 kcal, czyli ponad dwukrotnie więcej niż białka i węglowodany. Zalecana podaż tłuszczów w diecie wynosi 25-30% całodziennej podaży energii. Niedobór tłuszczu w diecie osoby aktywnej i sportowców wiąże się ze wzrostem podatności na kontuzję, a u kobiet negatywnie wpływa na gospodarkę hormonalną.
Trawienie tłuszczu poprzedza jego emulgowanie przez żółć. Jest to proces polegający na rozdrobnieniu tłuszczu na maleńkie cząsteczki. Następnie, pod wpływem enzymów lipolitycznych, w procesach hydrolizy enzymatycznej rozkładane są na kwasy tłuszczowe i glicerol. Substancje te są wchłaniane do krwi i limfy przez kosmki jelitowe. Część tłuszczów jest przetransportowana do wątroby żyłą wrotną, gdzie ulegają one przemianom lub przenikają z krwiobiegu do układu limfatycznego z pominięciem wątroby i dalej, naczyniami krwionośnymi, przenoszone są po całym organizmie. Tłuszcz transportowany jest w postaci lipoprotein. Są to połączenia z białkami:
* chylomikrony – największe lipoproteiny,
* VLDL – lipoproteiny o bardzo małej gęstości, transportują lipidy z wątroby do tkanek,
* LDL – lipoproteiny o małej gęstości, które, krążąc po całym organizmie, transportują wolny cholesterol, odkładając go w ścianach tętnic,
- HDL – lipoproteiny o dużej gęstości, transportują lipidy z tkanek z powrotem do wątroby.
Nadmiar tłuszczu odkładany jest w tkance podskórnej i wokół niektórych narządów wewnętrznych (nerki, jelita), stanowiącej zapas energetyczny organizmu. Ilość zgromadzonej zapasowej tkanki tłuszczowej zależna jest od liczby komórek tłuszczowych – adipocytów, która kształtuje się w okresie płodowym oraz dzieciństwa. W późniejszych okresach liczba komórek tłuszczowych pozostaje stała, zmienia się ich wielkość, w zależności od ilości gromadzonego w nich tłuszczu zapasowego. Nadmierna podaż energii w diecie skutkować będzie odkładaniem tłuszczu w adipocytach i powiększaniem ich objętości, przyczyniając się do rozwoju nadwagi i otyłości.
Tłuszcze spożywane z pokarmem dzielimy na tłuszcze pochodzenia zwierzęcego i roślinnego. Źródła tłuszczów zwierzęcych to: masło, smalec, słonina, śmietana, które zawierają kwasy tłuszczowe nasycone, i tran, zawierający kwasy tłuszczowe nienasycone. Natomiast tłuszcze roślinne znajdziemy w orzechach, nasionach (len, słonecznik, sezam), olejach, oliwie, które to dostarczają kwasów tłuszczowych nienasyconych, z wyjątkiem oleju kokosowego i palmowego, które zawierają nasycone kwasy tłuszczowe.
Niezwykle istotne jest dostarczanie wraz z dietą niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT), których organizm człowieka nie jest w stanie sam wytwarzać, a są mu niezbędne do prawidłowego funkcjonowania. Szczegółowo pisaliśmy o nich TUTAJ.
Sportowy
